Polskie wytwórnie zabawek

Dzisiaj chciałam Wam przedstawić  listę polskich wytwórni zabawek . Listę obejmującą okres od XIX w  do XX w. Oczywiście jest to lista niekompletna , może zawierać błędy . Czasami dane
usiłowałam odczytać z dużego powiększenia metek zabawek  prezentowanych w  internecie  :) .
Moimi źródłami były między innymi  katalogi z przemysłowych wystaw i spisy przedsiębiorców
z okresu, kiedy jeszcze na mapie Europy Polska była nieobecna . Mogą trafić się więc producenci niemieccy mieszkający na ziemiach polskich .W niektórych przypadkach podaję orientacyjnie profil produkcji wytwórni  oraz datę działalności . Kursywą zaznaczyłam konkretną zabawkę , którą udało mi się "namierzyć" . Nie jest powiedziane, że producent małpki nie produkował plastikowych żołnierzy albo mebelków dla lalek :)

Ilustracje będą ubogie, bo prawie nie mam lalek polskiej produkcji . Niestety :(

BIAŁA

1. ?  Skudlarski i Reich  ul. Lipnicka 9

BYDGOSZCZ

1. Spółdzielnia SYNTEZA - zabawki plastikowe

CZĘSTOCHOWA 

1. Fabryka Lalek i Zabawek Celuloidowych-  Seweryn Landau   ul. Jasna 43 , rok zał . 1888
2.Częstochowska Fabryka Zabawek Drzewnych -Hipolit Łasiński , ul. Przechodnia 19
3.Fabryka Zabawek i Mebli Biurowych - Hamburger i Hoherman, ul. Kościuszki 67  rok zał.1893
4. Fabryka Wyrobów Metalowych i Zabawek Dziecinnych - Julian Szaja, ul. Koszarowa 21a
5. Fabryka Celuloidu i Wyrobów Metalowych KOSMOS ,  1922 - 1950
6. ?           M. Ciurzyński , ul. Warszawska 113
7. ?                 Szmulewicz
8. ?                 Ferleger
9. ?                 Mic. Rozenberg , ul. Krótka
10. ?               Zeligson , ul. Ogrodowa 55  ( także hurtowy handel zabawkami na terenie Rosji )
11. ?               Mortko Epelbaum , ul. Warszawska 39
12.  ?              R. Frodensohn   i  Hocherman
13. ?               R. Rozenstajn
14. ?               Szymon Srebrnik
15. ?               A.Szlezyngier
16. ?               L. Sztajfeld
17. ?               A. Weinryba ( Weinryb ? )
18. Częstochowskie Zakłady Zabawkarskie - powstały w 1951 roku przez połączenie i
      upaństwowienie wielu mniejszych przedsiębiorstw
19. Spółdzielnia Pracy POSTĘP - domino obrazkowe
20. Przetwórstwo Tworzyw Sztucznych i Zabawkarstwo - Ewa i Stanisław Dróżdż - piłkarzyki
21. Spółdzielnia Pracy UDZIAŁOWA - zabawka  "Mała poczta "

GLIWICE

1.Spółdzielnia Pracy W... ? ( WARIS ? ) - lalki szmaciane

GDYNIA

1. Spółdzielnia Rzemieślnicza  ELEKTROSPÓŁDZIELNIA - puzzle, figurki


JÓZEFÓW k/ Warszawy

1. Spółdzielnia Rzemieślnicza MARBELLA - laleczka Liza

KRÓLEWSKA  HUTA   ( CHORZÓW )

1. Górnośląska Fabryka Zabawek i Galanterii Drzewnej

KALISZ

1. Kaliska Wytwórnia KAWYZA , Izydor i Jakub Lustig , ul. Złota 19 , rok zał. 1927
2. Fabryka Lalek i Zabawek Wypychanych - Adam Szrajer , ul. Niecała 2
3. Fabryka Lalek i Zabawek , Jakub Fingerhut , ul. Kościuszki

KIELCE

1. Świętokrzyska Spółdzielnia Pracy - zabawki  tekstylne
2. Spółdzielnia Pracy GROMADA - małe, drewniane laleczki
3. Spółdzielnia PRECYZJA - zabawki metalowe

KATOWICE

1. Spółdzielnia Inwalidów PRZEMYSŁOWA - układanka klockowa
    " Przemysłowa" to nazwa spółdzielni czy ulica ??? :(

KŁOBUCK

1. Spółdzielnia Inwalidów ROZWÓJ , ul. Wojska Polskiego 1 - lalki plastikowe

KRAKÓW

1. Krakowska Fabryka Zabawek, Wyrobów Galanteryjnych i Kilimów TEKNON , Kobierzyn pod
    Krakowem - inż. Z.Lewicki i Art. Gebhardt
2. Krakowskie Zakłady Zabawkarskie KRAKPOL inna nazwa Krakowskie Zakłady Maszynowego
    Leśnictwa - piłkarzyki
3. KRASNOLUDEK , ? , ul. Sienna 5
4. POLGAL - zabawki plastikowe
5. Spółdzielnia Pracy Rzemiosła Ludowego i Artystycznego im. Stanisława Wyspiańskiego -
    lalki regionalne
6. Chemiczna Spółdzielnia Pracy POMOC - od 1980 roku  KRAWAL ( dołączona ? )
7. Krakowska Wytwórnia Lalek  KRAWAL - od 1948 ?

LWÓW

1. Wytwórnia Zabawek i Modeli MIKROKOSMOS , S-ka z oo, ul. 29 Listopada 97
2. HAGA Fabryka Zabawek, Gier Towarzyskich i Wyrobów z  Drzewa , ul. Tkacka 10
3. KULIKI Spółka Zabawkarska, ul. Klementyny Tańskiej 3
4. Liga Pomocy Szkolnej, Wytwórnia Zabawek , S-ka z oo , ul. Pańska 11

LEŻAJSK

1. Fabryka zabawek FAZA

LUBLIN

1. Zabawkarska Spółdzielnia Pracy BAJKA - pajac

ŁOWICZ

1. Spółdzielnia Pracy Rękodzieła Ludowego i Artystycznego - lalki w strojach ludowych ?

ŁÓDŹ

1. Spółdzielnia SPÓJNIA - gumowe piszczki i plastikowe zwierzątka z harmonijką
2. Spółdzielnia STRYKOWIANKA - Stryków koło Łodzi - drewniane samochody
3. Spółdzielnia Inwalidów POLIMER - układanki plastikowe

ŁOMŻA

1. Spółdzielnia Wyrobów Zabawkarskich MIŚ - 1958 - 1988  głównie pluszaki

MAKÓW  PODHALAŃSKI

1. Spółdzielnia PODHALANKA - zabawki drewniane

NOWA  SÓL

1. Wytwórnia Akcesoriów i Zestawów Modelarskich MINIPLAST

OPATÓWEK

1. Fabryka Lalek i Zabawek , Pińczewscy


PRUSZKÓW

1. Zakłady Tworzyw Sztucznych PLASTYK, ul Parkowa 1 - modele do sklejania

PUSZCZYKOWO

1. Spółdzielnia zabawkarska

POZNAŃ

1. LUTNIA Nikodem Schemlter , ul. Gwarna 16
2. FERR - klocki Qubo  ( podobne do Lego )

RZESZÓW

1. Zabawkarska Spółdzielnia Pracy PUCHATEK
2. Wytwórnia zabawek ŚWIT

SIEDLCE

1. Podlaskie Zakłady Wytwórcze - modele do sklejania
2. Spółdzielnia MIŚ , ul. Marchlewskiego 178 , 1954-2002 , misie , lalki

WAŁBRZYCH

1. Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa , Plac Obrońców Stalingradu

WARSZAWA

1. UNION , N.P. Eisenberg , ul. Przejazd 13
2. Zakłady Przemysłu Zabawkarskiego , Instrumentów Muzycznych , Wyrobów z Drewna GNOM
    ul. Zygmuntowska 8 , działała do 1939 roku
3. Fabryka Mechaniczna Zabawek i Galanterii LUDPOL, S-ka z oo , ul. Bracka 20
4. Wytwórnia zabawek Blaszanych i Gier Towarzyskich , Zygmunt Tietz, ul Kopernika 44
5. Fabryka Zabawek Mechanicznych , Odlewnia zabawek Ołowianych oraz Wydawnictwo Gier
   Towarzyskich,  G. Weinreb , ul. Koszykowa 51
6. ?  B. Milner, ul. Mławska 5/17
7. Zabawkarsko-Kaletnicza Spółdzielnia Pracy , Plac Grzybowski 12 - samochodziki Auto-Unia
8. Spółdzielnia  Rzemieślnicza REFLEKS , ul. Szpitalna 8 - zabawki, modele do sklejania
9. LINEX - klocki Qubo , podobne do lego
10. Poligraficzna Spółdzielnia Pracy ZESPÓŁ , ul. Ogrodowa 31/35 - gra Skaczące czapeczki
11. ?   B.Olszewski i H. Woroszyński , ul. Chłodna 33
12. ? Rauer, Kredyk i S-ka , ul. Senatorska 22
13. ?  E.Szmiederberg i W. Hirszwald , ul. Przechodnia 5
14,. Spółdzielnia Pracy im. St. Dubois - drewniane krasnoludki
15. ŚWIATOWID , od 1949  - małpka

WŁOCŁAWEK

1. Spółdzielnia Pracy 1 MAJA -  lalki szmaciane

WROCŁAW

1. Spółdzielnia RZEM  ( pewnie skrót od "rzemieślnicza" )
2. SILESIA  Friederike Welsh  1925

ZAKOPANE
Zakopiańskie Warsztaty Wzorcowe  ZWW  zabawki z drewna i wełny

FRANCJA- Paryż

lalki szmaciane
1.  Ateliers Artistiques Polonais ( AAP) Stefania Łazarska , 17 Rue Boissonade Paris  1914-1939?
2. Fryderyka i Tamara Frankowskie , Rue des Capucines
3. Nina Aleksandrowicz , 216 Boulevard Raspail
4. Sophia Piramowicz , 4 Huygens Rue

i jeszcze :

Hugo Roithner & Co - lalki drewniane  1871-1925
Schlesische Spielwaren Fabrik - lalki 1926-1930
Heinrich Schmuckler - lalki 1891-1928
H. Weignerova - lalki 1929-1930

To jest Gumiak . Niestety nie mam 100% pewności, że Gumiak jest polskiej produkcji ale pamiętam

takie laleczki ze sklepów z zabawkami i kiosków "Ruch" . 

Takie maluchy również występowały masowo w kioskach "Ruch" .

Szczerze mówiąc nie wiem czy jest polska :/ .     Dostałam ją  od Babci .

Maleńka , drewniana główka, reszta ze skóry . Pamiętam , że występowały głównie w sklepach

z pamiątkami . Zamieszkuje moją kosmetyczkę . Prezent od Mamy .

Jamnik . To mniejsza wersja , ma 13 cm długości . Miałam większego , brązowego .  Moim zdaniem

bardzo udana zabawka . Gdyby produkowano ją teraz z lepszego surowca z pewnością miałaby

powodzenie .

To nowy wyrób z dumną metką "Made in Poland" . Niestety szczegółów brak :/ .

Patrzę na to co napisałam i nadziwić się nie mogę , że zdobycie tak niewielu danych zajęło mi tyle

czasu :/ . Jest mi również przykro , że w polskim sklepie z zabawkami nie mogę kupić lalki polskiej produkcji . Lalkę KRAWALA widziałam tylko raz , w sklepiku z zabawkami na dworcu 

we Wrocławiu :(

Może uda nam się razem zrobić pełniejszą listę ??  .

Jeśli macie jakieś dane , podajcie proszę w komentarzach . Będę uzupełniać :) . To mogą być strzępy informacji - ulica, sama nazwa wytwórni czy nazwisko .

Bibliografia:
www. cz.info.pl
"Papier i Galanterja" dwutygodnik nr 23, Poznań 1.XII.1922
www.bufetprl.com
www.muzeumzabawek.eu